زمانی دانشمندان بر این باور بودند که با پشت سر گذاشتن جوانی، توانایی شکل گیری اتصالات نورونی جدید نیز در انسان متوقف می شود. دیدگاهی که در سال 2007 مردود اعلام شد و دانشمندان دریافتند مغز در شرایط مختلف توانایی تشکیل دادن نورونهای جدید را دارد و مغز می تواند در دوران بزرگسالی نیز اتصالات جدید نورونی بسازد. همچنین تحقیقات بر روی مراقبه یا مدیتیشن نشان داده است تمرین دادن شدید مغز می تواند ساختار و عملکرد مغز را تغییر دهد.
نقطه اوج رشد ماده خاکستری مغز به دوران بلوغ انسان تعلق دارد و در دوران نوجوانی و با گسترش بخشهای قدامی مغز که با قضاوت و تصمیم گیری در ارتباطند تکامل بیشتری پیدا می کند. مطالعات نشان داده اند بخشهایی که با عملکرد چندگانه انسان در ارتباط است تا 16 یا 17 سالگی به طور کامل تکمیل نمی شوند و بسیاری از دیگر توانایی های مغز تا 20 سالگی به تکامل می رسند.
پایه های مغز در اولین روزهای شکل گیری جنین بنا گذاشته می شوند. سه هفته پس از شکل گرفتن جنین لایه ای از سلولهای بنیادین که صفحه عصبی نام دارد شکل گرفته و به لوله ای عصبی تبدیل می شود. این نسج در واقع سیستم مرکزی عصبی را به وجود می آورد. لوله عصبی از ابتدایی ترین مراحل رشد جنین شکل گرفته و از دیگر بخشها متمایز می شود و شکل گیری نورونها و دیگر سلولها نیز از سه ماهه دوم آغاز خواهد شد. چین خوردگی های مغز بسیار دیر آغاز می شود و در 24 هفتگی تعداد بسیار کمی از این چین خوردگی ها بر روی سطح مغز مشاهده می شود.
دیدگاه قدیمی که انسان تنها از 10 درصد از مغزش استفاده می کند دیدگاهی نادرست است اما اکنون آشکار شده است زمینه به وجود آمدن این دیدگاه در واقع این است که نورونها تنها 10 درصد از مغز انسان را تشکیل می دهند. بقیه سلولهای مغزی که بیش از نیمی از وزن مغز را به خود اختصاص داده اند سلولهای Glia نام دارند که به زبان یونانی به معنی چسب است.
از این رو در گذشته عصب شناسان معتقد بودند این سلولها برای در کنار هم نگاه داشتن نورونها در مغز قرار دارند اما مطالعات جدید نشان داده اند که نقش این سلولها محافظت و ایجاد ایمنی برای رشد و عملکرد سیناپسها است.
سطح مغز انسان از شیارهای عمیقی در هم پیچیده شده و از فرورفتگی ها (Sulci) و برآمدگی ها (Gyri) تشکیل شده است. این سطح غشای مغزی خوانده شده و منزلگاه 100 بیلیون نورون یا سلول عصبی است. این ساختار پیچیده به مغز امکان می دهد تا در فضایی کوچک بیشتر فشرده شده و در نتیجه قدرت پردازش آن افزایش پیدا کند.
این عضو حیاتی که تنها دو درصد از وزن بدن را تشکیل می دهد در حدود 20 درصد از اکسیژن و 25 درصد از گلوکز خون را مصرف می کند. این میزان مصرف انرژی مباحثاتی را در میان دانشمندان به راه انداخته است تا دریابند چه ماده غذایی منجر به تکامل یافتن مغز بزرگ در انسان شده است.
در ابتدا گوشت به عنوان عامل آغاز این تکامل انتخاب شد اما به دلیل غیر قابل اتکا بودن این منبع غذایی دانشمندان گیاهان غنی از انرژی را به عنوان ماده غذایی انتخاب کردند که باعث تکامل یافتن مغز انسان و بزرگ شدن آن شده است. از دیگر نظریه هایی که برای توضیح بزرگ شدن مغز ارائه شده اند می توان به تغییرات آب و هوایی، نیاز محیطی و رقابتهای اجتماعی اشاره کرد.
اقدامات تشخیصی :
• (بیوپسی مغز ، عروق ، جمجمه
• (مانند پونکسیون لومبر ،بیوپسی فقرات
• (مانند بیوپسی اعصاب
-2 مراقبت وپیگیری درمان بیماران در بخش ویژه
-3 پروسیجر های جراحی مغز ،ستون فقرات واعصاب محیطی:
الف-موارد اورژانس
• اصلاح انواع فشارها برروی نسج عصبی
• اصلاح شکستگی های جمجمه وستون فقرات
• تخلیه هماتوم ها
• رفع فشار مغزی
• کششهای ستون فقرات
ب- موارد انتخابی
• اصلاح اختلالات مادرزادی
• درمان ضایعات دژنراتیو
• درمان ضایعات عفونی
• درمان ضایعات تومورال
• درمان ضایعات فونکسیونل
• درمان ضایعات عروقی
بیماری‌های سیستم عصبی شامل مغز، نخاع و اعصاب محیطی به سه گروه تقسیم می‌شوند. دسته اول بیماری هایی که بر رفتار بیمار تاثیر می‌گذارند. افسردگی، اظطراب، اختلالات شخصیتی در این دسته قرار می گیرند. این گروه از بیماری‌ها توسط روان پزشکان یا متخصصین اعصاب و روان درمان می‌شوند. دسته دوم بیماری‌هایی هستند که بر عملکرد بدنی سیستم عصبی تاثیر می گذارند و با جراحی درمان پذیر نیستند. ام اس، صرع، بیماری پارکینسون در این دسته جای دارند و دارودرمانی اساس درمان آین دسته از بیماری هاست . این بیماران توسط متخصصین داخلی مغز و اعصاب درمان می‌شوند. اما گروه سوم بیمارانی را شامل می‌شود که می‌توان به وسیله جراحی به آنان کمک کرد. تومورهای مغزی، ضربه های مغزی، تومور نخاعی، صدمات نخاعی، دیسک کمر، گردن، پشت و بیماری‌های اعصاب محیطی مانند فشار روی عصب و قطع عصب جزو این گروه هستند. این بیماران توسط جراحان مغز و اعصاب درمان می‌شوند.
بعد از پذیرش دانشجویان پزشکی در آزمون دوره دستیاری و با گذراندن دوره پنج ساله (در برخی مراکز مانند بیمارستان شریعتی وابسته به دانشگاه تهران شش ساله است)، آموزش های لازم در زمینه علوم پایه مغز و اعصاب، بیماری های این رشته و جراحی های مغز و اعصاب را فرا می گیرند. پس از طی دوران آموزشی، امتحان جامع رشته تخصصی که به آزمون بورد معروف است برگزار می‌شود. این آزمون دو مرحله دارد. کسانی که در مرحله اول که همان پره‌بورد است پذیرفته می‌شوند، گواهی نامه تخصصی دریافت کرده و اجازه فعالیت در مراکز دولتی و خصوصی را دارند. کسانی که آزمون مرحله دوم یا بورد تخصصی را با موفقیت پشت سر می‌گذارند مدرک دانشنامه تخصصی یا بورد تخصصی را دریافت کرده و علاوه بر فعالیت در مراکز دولتی و خصوصی می‌توانند در مراکز دانشگاهی نیز به تدریس بپردازند.
پزشکانی که تمایل داشته باشند می توانند دوره های تکمیلی مانند جراحی عروق مغز، تومورهای پایه جمجمه، جراحی مغز و اعصاب اطفال و جراحی ستون فقرات را نیز در مراکز فوق تخصصی داخل و یا خارج از کشور طی نمایند.
1- تومورهای مغز
2- ضربه های مغزی
3- خون ریزی‌های مغزی مانند خون ریزی‌های برگرفته از از اختلالات عروقی مغز
4- جا به جایی دیسک در تمامی قسمت های ستون فقرات
5- تنگی کانل نخاعی ستون فقرات
6- ضربه های مهره ای و آسیب های نخاعی
7- تومورهای نخاعی
8- تومورها و ضایعات اعصاب محیطی
9- دردهای غیر قابل کنترل مانند دردهای بیماران سرطانی و یا دردهای ناشی از آسیب‌های نخاعی
10- برخی اختلالات حرکتی و روانی (استروتاکسی)
11- عفونت های مغز و نخاع
12- درمان ناهنجاری‌های عروق مغز و نخاع از طریق داخل رگ (نیازمند گذراندن دوره‌های تکمیلی است)
